پرتال جامع علوم پزشکی

تشريح استخوان‏هاى زيرين كاسه سر

براى سر، بعد از اين (دو استخوان كاسه سر) پنج استخوان ديگر نيز وجود دارد، چهار استخوان مانند جدران (ديواره) و يك استخوان مانند قاعده (وتدى)،[15] استخوان‏هاى ديواره سر از دو استخوان يافوخ (يعنى كاسه سر- آهيانه) سخت‏تر است، زيرا افتادن و آسيب‏ها بيشتر متوجه اين ناحيه از سر مى‏باشد و از طرفى نياز به تخلخل (عدم تراكم) در استخوان كاسه سر و يافوخ بيشتر احساس مى‏شود، و آن (تخلخل) به دو دليل مى‏باشد:

1. بخارهاى تحليل رفته بتواند از آن عبور كند؛ 2. سبك باشد و بر مغز سنگينى نكند.[16]

سخت‏ترين استخوان‏هاى ديواره، استخوان پس سر مى‏باشد زيرا پشت سر از نگاه حواس پنهان است.

ديواره اول، استخوان پيشانى مى‏باشد و محدود مى‏كند آن را از بالا، درز تاجى و از پايين با درز ديگرى كه ادامه درز تاجى بوده و از روى چشم نزديك ابرو عبور كرده و انتهاى آن به طرف ديگر درز تاجى متصل گرديده است.

دو ديواره ديگر (گيجگاهى)[17] كه در دو طرف راست و چپ سر قرار گرفته و آن دو استخوانى است، كه سوراخ دو گوش در وسط آن قرار دارد و به لحاظ سختى آن، بدان استخوان سنگى مى‏گويند، و محدود مى‏كند هر يك از اين دو استخوان را از بالا، درز قشرى و از پايين، درزى كه از سمت درز لامى مى‏آيد و به درز تاجى منتهى مى‏گردد، اين درز از جلو، بخشى از درز تاجى شمرده مى‏شود و از عقب، بخشى از درز لامى.

اما ديواره چهارم (استخوان پس سر)[18]، محدود مى‏كند آن را از بالا درز لامى و از پايين درز مشترك بين سر[19] و استخوان وتدى كه دو طرف درز لامى را به هم مى‏رساند.

اما استخوان قاعده مغز (شب پره‏اى)[20] و آن استخوانى است كه ديگر استخوان‏هاى سر بر آن نهاده شده و بدان استخوان وتدى (ميخى) نيز مى‏گويند، اين استخوان براى دو منظور، سخت و محكم آفريده شده است:

1. تا بر تحمل سنگينى استخوان‏هاى سر يارى گردد؛ 2. هرچه سخت باشد كمتر پذيراى عفونت از ناحيه فضولات سر مى‏گردد، زيرا اين استخوان زير مواد زايد سر جاى دارد كه پيوسته در حال ريزش است،[21] لذا بايد در استحكام آن نهايت رعايت به عمل آيد.

در هر دو طرف گيجگاه (زير عضله) دو استخوان سخت قرار دارد تا عصبى را كه در آن گذر مى‏نمايد، بپوشاند و قرار گرفتن اين دو استخوان در طول گيجگاه به نحو مايل مى‏باشد، به اين دو استخوان، زوج (جفت) مى‏گويند.

[1] مقصود از قِحف در عربى دو استخوان كاسه سر( يافوخ- آهيانه- پاريتال) مى‏باشد، هر چند منافع ياد شده شامل همه استخوان‏هاى سر مى‏باشد.

[2] رويش گاه رشته‏هاى عصب كه در طول بين مقدم و مؤخر سر هفت عدد و در عرض آن دو عدد مى‏باشند و به آن ازواج هفت گانه مى‏گويند و علاوه بر آن بطون سه گانه سر نيز در طول آن قرار دارد.

[3] برآمدگى جلو سر نسبت به عقب آن بزرگ‏تر مى‏باشد زيرا حواس كه در آنجا قرار دارد به محل بيشترى نياز دارد و در برآمدگى عقب سر تنها نيروى حافظه جاى دارد.

[4] درز حقيقى به درزى گفته مى‏گردد كه دو استخوان مانند دندانه‏هاى اره درون هم مفصل شده باشند و درز دروغين به درزى گفته مى‏گردد كه دو استخوان به يكديگر چسبيده باشند برخى بدان درز قشرى مى‏گويند.

[5] اكليلى، كرونال(CoronalSuture ).

[6] درز اكليلى درست در محل قرار گرفتن تاج در سر مى‏باشد و دو استخوان يافوخ را با پيشانى پيوند مى‏دهد و از لابلاى آن بخارات بطن مقدم سر بيرون مى‏آيد.

[7] تيرى، ساژيتال(SagittalSuture ).

[8] سفّود، سيخ كباب را مى‏گويند كه در وسط كباب داخل مى‏شود.

[9] بيشتر بخارات سر از اين درز خارج مى‏شود.

[10] لامبدوئيد(LambdoidSuture ).

[11] به صورت زاويه حاده، كه انتهاى دو ضلع وسعت بيشترى دارد زيرا محل استقرار بصل نخاع مى‏باشد.

[12] تحليل بخارات از اين درز بسيار ناچيز مى‏باشد؛ زيرا بخار ميل به تصاعد دارد و اين درز به سمت پايين كشيده مى‏گردد.

[13] در اين شكل از سر، اختلال در حواس و افكار پديد مى‏آيد.

[14] در اين شكل از سر، اختلال در نيروى حافظه به وجود مى‏آيد.

[15] استخوان وتدى، مانند پايه براى استخوان‏هاى ديواره مى‏باشد، لذا بدان، قاعده اطلاق شده است.

[16] استخوان آهيانه تماسى با مغز ندارد تا بر آن سنگينى كند، مگر به دليل تجمع بخارات كه آن نيز به دليل اول بر مى‏گردد.

[17] تمپورال(Squamous Temporal ).

[18] اكسى پيتال(Occipital ).

[19] مقصود از سر پشت سر است، چنان كه پيش از اين گفته شد، و ممكن است در اينجا مقصود، مفصل بين سر و مهره اولى گردن باشد زيرا پايين اين ديواره، مشترك است با انتهاى استخوان وتدى و مهره اول گردنى و نخاع از سوراخ بزرگى كه در اين استخوان مى‏باشد، عبور كرده و وارد سر مى‏گردد.

[20] اسفنوئيد(Sphenoid ).

[21] علاوه بر آن در معرض تصاعد بخارات بدن نيز قرار دارد، لذا با استحكام بيشتر از عفونت و فساد آن جلوگيرى مى‏گردد.

حکیم رضی